« L'homme de paroles » de Claude Hagège. 
Edicions Fayard. Colleccion «
Folio/essais ». Despaus legal : novembre de 1987. 410 paginas.


    Totòm sap ara que Claudi Hagège es un dels mai agrègi lingüista de
nòstra temporada. A publicat una patrocada d'obratges subre la lingüistica.
Ja, mainatge, èra pivelat per las lengas e lo lengatge. Un cercaire que
longamai agèt lo gost per la comunicacion primordiala entre los èssers
umans. Una vocacion que s'es alimentada al contacte directe amb las lengas
las pus divèrsas, talas coma son parladas per lors usancièrs dins lor
encastre natural. En fach de lingüistica, Claudi Hagège faguèt e fa
bravament de sociolingüistica. L'estudi teoric de las lengas es son mestièr,
mas lo scientific se pòt pas entrepachar de prene en compte los portaires,
los locutors d'aquestas lengas estudiadas. D'aquel punt de vista se pòt dire
que Claudi Hagège refusa de dissecar las lengas coma de material mòrt. Es
aqueste costat globalisant e umanista que permetèt al legeire non
especialista que soi, de poder legir lo present ensag de cap en cima.

    Per dintrada en matèira, Claudi Hagège tòrç lo còl a l'idèia segond
laquala totas las lengas del monde aurián una origina comuna. Escriu : «
Contrariament a l'idèia correnta, es mai que probable que l'immensa
divèrsitat dels idiomes d'uei atestats remonta pas a una lenga originela
unica per l'umanitat tota ». A l'origina doncas, una sola espècia
(monogenetisme de la linhada), mas una multituda d'idiomes (poligenetisme de
las lengas). Aquò's aquò la conclusion de l'autor sul sicut e l'ipotèsi per
el retenguda. Malgrat la desaparicion de desenats de lengas cad'an, l'autor
pensa que d'uei demòra entre quatre mila cinc cents e cinc mila lengas vivas
de pel monde. Dins son obratge Claudi Hagège denonça en passant
l'imperialisme lingüistique. D'efièch, nòta que tocant a la desaparicion
dels organismes vius que son las lengas, se pòt pas metre en abans l'ipotèsi
de l'inadaptacion coma factor de degenerascéncia que se verifica per las
espècias viventas. Tocant a las lengas que vesem desapareisser, aquestas son
pas, de cap de biais, d'organismes se serián mal adaptats als besonhs de los
que s'en servisson. Las causas de la desaparission de las lengas son a
querre endacòm mai. Son dins la dominacion militària, tot simplament. Res de
nòu sol solelh La lenga, las lengas son un enjòc politique caporal e aquò
desempuèi totjorn. L'esclau es tengut de parlar la lenga e de practicar la
religion del mestre. A n'aquel prepaus l'autor nòta que l'istorian e
filosòfe iranian A. Kasravi, que prepausèt de desarabisar una part del
lexique persan, foguèt assassinat en 1946 coma ennemic de l'islam.
L'islamisme es una forma d'imperialisme que data pas d'aièr.

    O cal ben dire : aqueste « Homme de paroles » es una òbra scientifica de
las pus ponchudas. Se cal arrapar a sas comprenelas per arrivar a seguir
l'autor dins sas demonstracions, d'ont mai se, come ieu, lo legeire coneis
pas totes los concèptes que viran a l'entorn de la lingüistica modèrna. Mas
coneisser los concèptes novèls basta quitament pas. D'efièch per seguir
Claudi Hagège dins sas explicas, necessitària d'aver de coneissenças, non
soncament en lingüistica, mas tanben en istòria de la lingüistica.

    Aqueste libre es un obratge d'especialista que s'adreiça mai que mai a
un public d'afogats de lingüistica e d'estudiants. Es un obratge tecnique
sul fonccionament lingüistique e sus las fonccions de las lengas. Es tanben
un estudi ponchut sus la foncion dialogala, valent a dire sus la
comunicacion parlada. Sus aquel sicut, lo militant occitanista traparà
matèira a reflexion per son accion.

    La partida de l'obratge que personalament m'interessèt lo mai es la que
tracha de sociolingüistica. L'occitanista que soi podiá pas demorar
insensible a n'aquestas guèrras vertadièras que son las situacions de
diglossia. Dins son obratge, Claudi Hagège denoncia fèrmament l'eradicacion
programada de las lengas, quinas que siague. Denoncia un moment donat los
Rapòrts de Barrèra e de Grégoire qu'en pluviòsi e prarial de l'an II de lor
revolucion declarèron pel primièr que « Lo federalisme e la supersticion
parlavan bas-breton » e per l'autre amòrri que « La necessitat e los mejans
d'anequelir los pateses e d'universalisar l'us de la lenga francesa èran
venguts ». En 2003 la batèsta de las lengas es pas encara ganhada pels
felens jacobins dels Barrèra e Grégoire. Aquela menaça de mòrt, aquela
politica d'eradicacion programada que pèsa de longa sus nòstra lenga
occitana, nos balha encara mai de vam per l'aparar e la tornar socialisar
dins la modernitat. Butarem sempre mai a la ròda per la creacion de milanta
calandretas, pel renfortiment d'una literatura viva e per una reivendicacion
radicala al servici de nòstra dignitat de pòble. La pertinéncia dels
trabalhs de Claude Hagège nos ajuda dins nòstre prètzfach.

    Per plan dire aqueste libre es un inme polit a las lengas, « aquestes
objectes miralhejants d'una passion sens fin ».

                        Sèrgi Viaule.