« LES CATHARES » de Stellio LORENZI. Estug de doas caissetas videò. I.N.A.
Pirenèus. 1994.


    Aquò s'es dich, redich e tornat dire: la difusion, en 1966, d'aquesta
doas emissions de "La camerà explòra lo temps" relançèt bravament lo
moviment nacionalista occitan. Plan solide l'I.E.O. e lo P.N.O. existissián
ja a n'aquela epòca. Ça que la l'occitanisme n'èra pasmens encara
confidencial. Recantonat qu'èra sus las talveras de l'intellectualisme.
    Aquelas doas seradas agèron sul pòble occitan un efècte indenegable
d'electrochòc. La magèr part de las jaças populàrias èron confrontadas pel
primièr còp a lor pròpria istòria. Se descobrissián lor identitat, ni mai,
ni mens. Amb la difusion de « Los catars », massivament los Occitans se
trapèron davant un miralh. Un miralh que lo jacobinisme franchimand
s'acapriciava d'enbrenicar desempuèi 200 ans.
    Pel primièr còp la television los nomenavan e se podián d'ara enlà
nomenar; èron Occitans! Trente ans pus tard sembla pas de creire, mas
alavètz, a n'aquesta epòca lo pòble -que pr'aquò se saviá diferent dins
l'encastre de la Republica francesa- podiá pas dire d'ont veniá son
identitat originala. Sus aqueste punt se pòt afortir que l'emission d'Alain
DECAUX e d'André CASTELOT foguèt un declic psicologic collectiu. Dins una
cèrta mesura tornèron la dignitat a un pòble tròp longtemps acatat jos
l'estofador de l'opression franchimanda.
    Per l'escasença lo pòble occitan descobriguèt l'iniquitat d'una guèrra
barbara que ne foguèt la victima inocenta. Descobriguèt, camin fasent, çò
que foguèt la resistància a l'envasidor e a l'intolerància. Mas çò pus
marcant es que se poguèt identificar als eròis nacionals que foguèron los
Raimond de Tolosa, los Trencabèl, los comtes de Foish e quitament lo rei En
Pèire II d'Aragon vengut frairalament prestar la mans als Occitans per la
salvagarda de lor libertat e lor indepedéncia amenaçadas.
    A partir de 1966 la pujada del moviment identitari se renfortís
bravament. Lo topin bolhirà encara dos ans per espetar al moment de la
temporada liberatritz del mes de mai de 1968. D'aquí partent d'aquí, non
solament l'I.E.O. e lo P.N.O. s'espandissan en se demultiplican dins las
conmarcas, mas d'autras associacions e moviments politics espelisson
(V.V.A.P. puèi lo PARTIT OCCITAN en 1987). De revistas e de jornals naissan
un pauc de pertot que carrejan la reflexion dins totes los domènis de la
vida culturala, sociala e politica del país.
    Stellio LORENZI, André CASTELOT e Alain DECAUX se devián pas perpensar
las consequéncias de lor trabalh onesta. Se que non, provable que se sarián
autocensurats o que serián estat censurats. De tot biais, l'estatala ORTF,
tornèt pas jamai produsir cap d'autra emission tocant a "l'unificacion" de
França. Ni mai tornèt pas difusir Los Catars. Lo sujecte èra tròp sensible e
l'acatador se tornèt abaissar sus l'istòria nòstra. Mas urosament èra tròp
tard: lo pòble occitan aviá entrevist çò qu'èra estat sa sòrt, ne volguèt
saupre mai e d'ara enlà anava prene en carga, el-meteis, l'estudi de sa
pròpria istòria.
    De fach lo sujecte de Los Catars necessitèt doas emissions de la seria
que se nomenava alara "La camerà explòra lo temps". Dos tròces de doas oras
e mièja cadun que foguèron difusits d'una setmana l'autra en 1966. Atanben
lo cofret comercialisat en 1994 per l'I.N.A.-Pirenèus claus doas caissetas.
La primièra, titolada "La crosada" retraça la genèsi politica del lançament
de la guèrra d'invasida. Los faches militars i son represes cronologicament
en tota objectivitat compte-tengut de l'avançada de las recèrcas istoricas
en 1966. La segonda partida titolada "L'inquisicion" rapòrta la situacion
d'una Occitània balhada en pastura als barons franchimands per la mairastra
glèisa de Roma. Una Occitània a fuòc e a sang presa en estòc entre l'espasa
e l'aspersor.
Plan solide lo film es en negre e blanc. Los decòrs son redusits al minimum
versemblable amb, ça que la, un esfòrç del costat dels exteriors. Cal pas
doblidar que lo rodatge d'aquestes filmes videò èran destinats a illustrar
d'emissions de vulgarisacion istorica e non pas a esser projetats dins las
salas escuras sus grand ecran. Autrament dich los mejans mobilisats èron los
d'una pichona ficcion televisuala.
    Lo biais de filmar es tanben lo d'i a trente ans. Las longas sequéncias
dialogadas prenon de pas sus las sequéncias d'accions. D'aquel punt de vista
Los Catars a pas res pus a veire amb çò que vesem al fenestron en 2005. Pels
telespectators que siem devenguts lo ritme i es longanhàs a se'n demingrar.
Los encadenaments tomban qualques còps en zòbra, mas, pasmens l'ensems se
ten compte tengut del contèxta del rodatge d'aquela epòca.
    Seriá una lapalissada de dire que cal, dins aquesta videò, cèrcar mai lo
document istoric que non pas l'òbra estetica.
Un document que, o disi tornamai, torna porgir als Occitans lor dignitat. Un
cofret, adoncas, que s'amerita de trapar plaça dins la videotèca de cedun
d'entre nautres.
    Un còp fa pas costuma, podem grandmercejar l'I.N.A.-antèna regionala
d'aver agut l'èime de tirar de las brústias desbrambadoiras un pam de nòstra
istòria.

                                    Sèrgi VIAULE