Vos ai avisat,dins mon darrier libre. Se pòt que l’armari ont leis annadas amb la santat m’an embarrat, cracinèsse. Es la consciéncia, ò, se volètz, la passion de l’istòria viscuda que corcossona. Vaicí donc.
La jornada dau 22 d’octòbre es una data. Pas la marcar au calendier, en grandmercejant pas leis organizators, seriá injust e ges intelligent. A ieu me recòrda, proporcions gardadas, lo 24 de junh de 1973, ont a la Fèsta de Lucha Occitana a Montsegur venguèron tres mila joves que s’esperavan pas. Éra lo signe que passaviam d’un temps ont una desena d’occitanistas se montavan lo cocòt e se carpìnhavan en cambra a un temps d’aire liure e public. Eriam intrats dins çò que sonère puèi lei " Vint Gloriosas ". Lo Larzac seguiguèt dins l’annada.
Ongan la chifra es de multiplicar per tres ò quatre. Lei joves nòus son presents en massa. Aquò s’anonciava dempuèi quauquei temps, mai caliá la pròva abandierada. L’avèm : lo temps nòu, ò tres, qu’espère a fiu d’analisi dempuèi 1991, s’anóncia. Pas faire cracinar l’armari seriá pietat.
Mai o cau faire amb precaucion e clartat d’esperit. Lo corcosson a de cervèlas. Primier de tot cau mesurar l’enemic. O dise en tota clartat finala, revision de tactica, desplaçament de conviccion, sens me renegar de rèn, mai en n’arribant a conclusion. Avèm davant nosautres un Estat, a l’Elisèu e a Matinhon, e tanbèn un " aparelh ideologic d’Estat " a la carriera de Grenelle, de fèrre batut. E una opinion de " colhons de Francés " encara pestelada sus la leiçon que i an apresa. Avèm que nos resistís un voler de genocidi culturau que data dau temps ont Guilhem de Nogaret se meteguèt ai pès dau rei de França e qu’a agut totet lei sègles desempuèi per s’enfortir d’assegurança, de sacres de Reims e de sacralizacion laïca. Ara siam a terme. Un pauc de resisténcia, e l’afaire es plegat. " En vos provinces, Sire, on ne parle presque plus patois. " - " C’est bien, étranglez le CAPES d’occitan. "
La coiraça se renfortís, la ciutadèla dobla lei barris, ara que siam, perqué la paur es dedins. Encara un còp dise çò que pense. Fai trenta ans qu’anoncière le " Dénouement français ", e dempuèi amolone leis entresenhas que la pontannada nos dona. A temps passat s’ensenhaviam de la bastison d’Euròpa, ont se perdeguèron amb lo franc 75 % dei decisions estatalas ; ara la globalizacion nos aleiçona en desmainatjant la maquina de produccion. L’armadura es un babòt vujat, lo castèu vèn un desèrt. Mai l’armadura, dura qu’es, lo desèrt es peiregós. La garnison se fai de mai en mai acarnassida.
Ai totjorn pensat que la fin de França, escricha au libre d’aur e de vergonha de la fin de l’Estat-Nacion, se fariá dins la dolor e la ràbia, dins l’enduriment finau. Longtemps creseguère a un retorn de faissisme e guinhave dau costat dau FN. Ara crese puslèu que la gobalizacion sota " l’Empèri ", coma ditz Tòni Negre, nos fabrica un òrdre capitalista sens sortida acompanhat d’escrancament de l’Estat dei conquistas socialas e dei libertats publicas. Bush i avança d’un bòn pas. Berluscòni seguís d’un pas de balarèla. De Villepin i vai coma un Sarkozy. Çò que vòu dire, segur, un avenir fosc de luchas popularas e de repressions de mai en mai ferotjas. Avisatz-vos, amics, que siam pres, emborginats dedins e que dotze mila manifestants amassats per una lenga mortinèla, dins l’agach d’una França qu’a pres en Africa e en Asia la costuma de genocidis pus roges qu’una bandiera occitana, aquò’s une peta de cabra.
Venèm d’aver una victòria subretot sus nosautres. Ara cau passar a quicòm mai. La manifestacion de Carcassona èra per la " lenga occitana ". Es lo primier còp qu’un pòble manifestejava per sa lenga, e non pas per son viure. O cresiáu pas possible. Òsca ! Ai escrich la data. Se volèm contunhar, cau pensar au pòble.
Aquí, lo corcosson ditz pas coma. Se crei intelligent, mai es pas profèta. S’acontenta d’assenhalar lei lusors dau defòra, de l’istòria, que vei per lo trauc que fai dins la fusta.
_Ne vei tres que cluquejan.
_La primiera es un lumet encara. Nais de la còntradiccion que caupiá dins la lei Defferre de regionalizacion (una consequéncia, benlèu bastarda, mai reala de nòstrei " Vint gloriosas ", o cau pas doblidar). L’esperave. Ara comença de se far vesibla. Lei presidents dei regions francesas devián, lèu ò tard, s’avisar que dins lo batalhon europèu èran leis enfants de tropas : sens poders, sens moneda, conhats dins una concurréncia bauja amb lo departament, responsables dins de circonscripcions de l’Estat dessenhadas en cinc minutas : de nanets risibles ! Queyrane, lo President socialista de Ròse-Aups, vèn de o dire. E a prononciat la paraula que dona la carn de galina au gau galés : Autonomia. Mai encara un còp, mèfi ! Es un socialista embarcat coma totei sus lo nègachin dau neò-capitalisme. E es lo president de la primiera region economica de França, la pus madura, la pus ausarda, lo perilh principau dins la concurréncia territoriala amb l’espaci occitan. Per provar que parlar vòu rèn dire, Vauzelle, qu’es pas a un prepaus torsut de mai ò de mens, vèn de l’aprovar. Mai siatz avisats. L’ascla entre regions e Estat vèn d’aparéisser. Cau jogar Regions. E pas doblidar leis Euròregions, qu’una es occitanò-catalana.
Segond esclaire. Lusís au mitan dau desvari. Lo referendum francés s’es acabat per la desbranda dau projècte europèu. Dise bèn " projècte ", perqué lei govèrns d’Estats sempre sobeirans, e mai sián globalament tant coma europeanament curats, se mesfisan bèn de pas laissar escapar çò que tenián : Maastricht, Amsterdam e Niça, e mai çò que podián encara arrapar : vos ne fagatz pas ! lei mejans juridics s’apreparan per passar sus lo ventre dei ciutadans francés e olandés, e far dintrar per la fenèstra lo Tractat-Constitucion que se tustèt a una pòrta tampada. Mèfi ! Mèfi !
Lo lumet es dins lo quite bolhabaissa. La fogassa dau referendum passa per catastròfa. Ieu o crese pas ; la catastròfa èra d’adoptar la conclusion finala d’un procès politic que remonta a 1948 : neo-liberalisme vengut una lei ininvalidabla e eternizacion per la règla de vòt a l’unanimitat dau règne deis Estats tirans-e-somés. Aquò sota l’escapa de progrès democratics probables e minims, que tant de " regionalistas ", (mon partit, lo Pòc) s’i empeguèron coma moscas a la bresca. Mai, dins la campanha electorala, i aguèt una bolegadissa electorala, una beluga de consciéncia civica. Lo debat se meteguèt dins lo camp dau non, d’un costat de senèstra insatisfacha e ideosa. Sabe bèn que sa votacion s’apondèt a la collusion extrèma drecha-senèstra " jacobinassa " (remarca en passant, dins aquel afrairament fòra natura, la veritat de la classa politica francesa se declarava a bèus uelhs vesents). Eriam donc dins la confusion, e d’unei manquèron pas de nos ne levar la pèu. Mai, escortegats qu’escortegats, sabiam que l’istòria es totjorn facha de mesclum. E se portèt antau de qué faire lei famós 55 % qu’aplantèron la menaça màger au prètz dau pastís.
Dempuèi la discussion per una autra Euròpa a pas decessat. Ne siáu avisat quotidianament sus Internet. Tròbe aquí fòrça dobertura, fòrça intelligéncia. Mai ges de preséncia occitana. Leis occitanistas laissan faire lei jacobins que se i engulhen. Un còp de mai serián a costat de la tòca ? E pasmens, s’òm metiá ensems lo partit dau " Si, pasmens " (çai mete lo Pòc, que donava totei leis arguments dau non en fasènt votar òc) amb lo partit europèu emergent de la senèstra, auriam un nogau consequent e mobilizable per una ciutadaniá europeïsta aventurada. Mai per far lo nogau tanben consistent, en mai de consequent, cau lo projècte que s’espèra, clar e realista, argumentat, audaciós. Occitanistas, auriatz pas la clau dins la pòcha ? Esperatz que l’enemic aga tirat lei pestèus de securitat ?
L’autre lume, mai que lumet, lo vese dins la consciéncia occitana, la que parlava " lenga " a Carcassona. Dau mai vau, dau mai siáu convençut que lei lengas son pas nècias ; son ont son e coma son per de rasons sosterranhas geograficò-etnò-istoricas. I a donc una Occitània, aquela crosada de camins evidenta au Sud-Oèst d’Euròpa, articulacion de Nòrd e de Miègjorn, aquela " tombada " narurala dau continent per Ròse e Aquitània sus la Mar arabò-latina. Cau persuadir leis Occitans qu’Occitània existís, sus ela e per Euròpa. La veson coma una saca penjada au còu de París. La deurián veire coma un èstre viu que se descarga dau fais qu’a sus l’esquina dempuèi uech sègles, dau fais genocidari. E mai cau pas desoblidar qu’amb lei país catalans, son complement miegjornau, fan un autre nos relacionau, pus grand e tan naturau. Es la leiçon que trase de l’Eurò-Congrès dos mila (lei conclusions son publicadas, podètz consultar).
Es pas solament una leiçon geograficò-etnò-politica. Es una leiçon d’intelligéncia. Quand Occitània e sa sòrre Catalonha faguèron son lum, se trachava de sa porgida a la civilizacion. Ieu sòne aquò un Subjècte d’Istòria. Sabe que la paraula es escabissosa, tròp intellectuala. Mai n’ai pas d’ autra per lo moment. Mon vòt es pas d’indepéndencia nacionala. L’expression es per lo sègle XIXen e per lo malastrós Tractat de Versalhas qu’a supliciat quasi quaranta ans nòstre Continent e sei pòbles. Es pas ni mai per una provincializacion de França. De França, es l’ora de o dire, après aver tot temptat per pas aver a o dire (fins a rescontrar, per pas grand causa, son President en cò sieu e entre quatre uelhs), n’ai lo gonflige e un regonfle.
Non, çò que voudriáu es una Occitània intelligenta, una Occitània (apelatz-la nacion, se volètz, ai jamai agut rèn còntra, a condicion de s’entendre sus lei mots), una Catalanoccitània autonòma que donèsse de leiçons d’Euròpa nòva au vièlh Continent rampós d’Estats. Un Subjècte d’Istòria. Me diretz que serà pas deman la velha. Donc après-deman... Uei, pausem donc Occitània sus la taula de jòc. E joguem, avancem lo palet. O ditz lo corcosson.
Robèrt LAFONT