Accueil > En savoir + > Débats > Confession actualizada d’un vièlh decebut esperançós

Confession actualizada d’un vièlh decebut esperançós

15 mai 2006

UNA IDÈA PER 2007 - Confession actualizada d’un vièlh decebut esperançós

Tot legint la premsa occitana que m’esperava despuèi un mes d’abséncia e las novetats dels unes e dels autres que m’arriban sus lo malhum que los occitanistas informatizats ocupan coma totes los ciutadans del mond que sèm devenguts per practica, soi a far lo punt, e me disi entre ieu (i a doncas ges de rason que l’escriga pas dins Occi-tània) que lo moment nos es arribat d’una iniciativa fòrta, al mens al plan de l’idèa.
Anonciavi en 1991, dins un libre en catalan e en occitan al còp, lo Temps tres de l’aventura que dobrissiá (a son biais d’epòca) lo Felibritge en 1854. Quinze annadas de madurason sul plan de l’istòria, aquò’s rasonable. Rasonablament, amics, vos vau en consequéncia prepausar quicòm.
Mas rasons ? A las qu’espelucavi en 91 ajusti las recentas :

1. L’Euròpa qu’èra a se far despuèi mièg sègle sus las basas del poder estatal a cinc, onze o vint-e-cinc, a la demanda e segon la politica del " guichet ", e del sistèma capitalista universalizat, passat ara globalizat, a tocat son cimèl teoric en 2005, dins lo tèxt bastard del Tractat constitucional, e aquí una majoritat de Franceses dins una granda confusion d’opinion, verai, lo faguèron petar. Sabi plan que d’unes, en se fisant al bastarditge d’aquel cap d’òbra d’embrolha, i veguèron una possibilitat de progrès (en particular sus la question de las regions). Mon vejaire es diferent e va al tèrme del realisme radical. Euròpa es aplantada, se pòt prene aquò coma una malemparada. Se pòt pensar tanplan que lo temps es dobèrt per una autra Euròpa. Dos movements i ajudan, contradictòris e complementaris : la montada d’un movement d’opinion, e mai sià encara mingre e puslèu intellectual, per aquela autra, lo craïnament de l’actuala per las tensions qu’entretènon los nacionalismes estatals e las dificultats de l’alargament. E mai, d’après çò qu’ausiguèri ièr a la Telé per l’anniversari d’Euròpa, l’idèa de l’autra, elaborada amb collaboracion dels ciutadans, fa son camin dins la clòsca clausa del menaires del jòc brusselian.
2. Sota lo borbolh encara fosc de las concepcions per l’autra, vesi una rega realista e ponderosa, que podèm ocupar. Non pas la d’una " Euròpa de la regions ", demorada fosca e, o cal dire, compromesa a drecha subretot pels Estats del Nòrd, mas l’Euròpa de las Interregions frontalièiras, apiejada suls programas ja engatjats, sostenguda de fòrças sociò-economicas consistentas e substancialament destruseiras del territorialisme estatal. Lo concèpte director es aquel que presentèri un jorn que m’avián convidat a Brussèlas al Comitat de las Regions : l’Euròpa en relèu, la dels espacis e de las relacions. Lo modèl nos es ja donat per l’Euròregion Aragon-Balearas-Catalo-nha-Lengadòc-Rosselhon Miègjorn-Pirenèus, e sus aquò soi plan d’acòrdi amb R. Jumèu (Lo Cebier), d’aitant mai que la ligason conceptuala es manifèsta entre son programa e las proposicions conclusivas de nòstre Euròcongrès 2000. Lo nogalh ja recampat de cinc regions, ont las evidéncias geò-economicas cròson los eiretatges culturals, se poiriá alargar del costat occitan, coma o pensa Jumèu. O pensavi en inaugurant la preparacion de l’Euròcongrès en Lemosin amb lo President Savy.
3. Ara sèm totes d’acòrdi que l’emergéncia istorica d’Occitània vai amb l’aflacament de la destinada centralista multiseculara de França. Aurai consacrat mai de quaranta ans de ma vida a pensar aquela rejoncha dins una "refondacion de França". Lo projècte èra pas bufèc. Las resultas son estadas raspalhadas : lei Deixonne e lei Defferre. Son pas nulas. Me tustavi tot aquel temps dins l’occitanisme al regde del nacionalisme fontanian o roquetian o al voide del culturalisme castanhòl. Es tota l’istòria de l’I.E.O. coma la contan Abrate e Lavelle. Lo cambiament per ieu es la prima de 83 (o ai contat mai d’un còp). La revelacion que la refondacion èra impossibla m’esclairèt. Es lo moment ont rasonablament pensèri e escriguèri que França intrava dins son trasmont, çò que vòl pas dire que lo desnosament siá pas dificil, patetic e mai tragic. Una reguitnada de nacionalisme sota forma d’Estat autoritari e policier nos amenaça pro en sarkozisme, relais de lepenisme.
   Mai despuèi de gaire ara, lo discors sus la descasènça de França, esperitala coma materiala, s’es fach general e acceptat. La premsa n’es comola. La revòlta de la banlègas e lo grand movement jove contra lo CPE son los signes que de la descasènça lenta se passa a la crisi (amb los perilhs que i cabon). Sabi que los Franceses del comun son pas encara lèstes a se’n mainar : règna tojorn lo creire e la famosa arrogància nacionala. Mas l’ascla es dubèrta. Prenèm acte.
4. Prene acte pels occitanistas se fa de faiçon divèrsa. Lo radicalisme ideard del PNO, alassat probable de pas far mai d’un quinzenat de convençuts en quaranta ans, a començat de virar al reformisme regionalista e a la doctrina federalista. Lo POC argumenta pro plan sul passatge de la decentralizacion a l’autonomia. Lo darrièr cairat d’aqueles que creson qu’Occitània culturala salvarà França de son error politica se fa parlasol. E cresi vertadièirament que, a un cèrt nivèl d’istòria projectiva a la larga, degun de seriós crei pas pus a França. La recèrca que nos butèt, fa ara un vintenat d’annadas, a ne finir amb una istòria de França messorguièira e conflaclòsc vira de mai en mai a la denóncia d’una destinada istorica terrorista, pastada d’injustícia, de sang e d’orguèlh. Claudi Assemat interpèla aquestes jorns França sus sos crims. Susana Citron contunha de portar d’arguments. De la crosada albigesa a las guèrras d’Indochina e d’Argeria, apareis una bèla continuitat e la celebracion de la mission civilizatritz de la colonizacion passa pas lis. Los pursangs de la Marselhesa començan d’aver vergonha de las aradas sanguinosas.
5. Del meteis temps avèm pogut establir dins un grand esfòrç de documentacion a l’encòp la realitat d’una istòria contrastada, rica e questionaira de l’espaci occitan, e l’existéncia sota l’artifici de las frontièiras estatalas d’un espaci relacional coërent d’Euròpa miegjornala e mediterranèa ont s’es formada nòstra lenga. Çò que fa que, quand França guerrièra e terrorista cabussa, es indefugible qu’Occitània sortisca de l’ombra. Me’n soi convençut en trenta-cinc ans de trabalh acarnassit, mas apassionant, que menère en istòria sociala e en geografia umana. Es aital qu’en pensant a l’escasença que los occitanistas fasián grelhar amb lo projècte d’una manifestacion par la fin de 2005 (qu’a benlèu pas tocat lo grand public francés ensordat, mas qu’a provat a eles lor existència conscienta) ai prepausat lo tèma d’ "Occitània subjècte d’istòria" (passada e avenidoira), que tòrni prepausar per 2007. Ai pensat que lo temps n’èra vengut e que caliá pas se i prene tròp tard. Sèm al moment de l’idèa-levam, çò cresi e cada mes o pròva mai. Daissem pas retombar la pasta.

Occitània subjècte d’istòria

Fins ara, l’idèa sembla pas de prene facilament. Los occitanistas se diriá que n’an paur. La formulacion es benlèu tròp intellectuala, tròp abstracha. Pel moment n’ai pas d’autra, pus justa e pus sintetica. E puèi, sai que lo moment es vengut per aqueles obrièrs del país de s’interrogar. Es que son a l’auçada de l’idèa que d’un biais general aparan ? Es que son occitanistas serioses ? Volriái ara passar amb eles de las consideracions generalas a çò viscut, als encombres e embarrasses del camin.

1. Partirai d’una donada romantica que nos a pas quitats lo sòmi : la frairetat amb los Catalans. Al Temps primièr, temps del Felibritge, de poetas se rencontrèron sus un passat comun, mas fòrça lonhdan. Lors pòbles avián viscut despuèi lo sègle tretzen desseparats per la bastison de dos Estats que seguissián d’istòrias despa-rièiras. Les societats se semblavan pas de res. L’afar podiá pas que far quinca-nèla, e la faguèt. S’acabèt quand lo capolièr Fèlix Gras anèt a Barcelona far granda mòstra d’orguèlh republican e d’incomprehension francesa. Del temps, dins las donadas politicas espanhòlas que cap de felibre ne sabiá pas res, los Catalans avançavan cap a l’autonomia, mentre que los Occitans cantavan la Copa Santa.
   La Grand Guèrra faguèt puèi sa muralha. Dins lo Segond Temps, lo de l’occitanisme nasejant, las tèstas occitanas virèron a l’evocacion del catalanisme triomfant. Los fondators de la S.E.O. se n’embriaguèron. Puèi venguèt la guèrra civila, lo franquisme e la segonda Grand Guèrra. L’exilh catalan nosèt qualques ligams personals, aquò’s tot. Per Barcelona èra la granda nuèch. Quaranta annadas. Es lo moment que ieu ensagèri de conóisser la societat catalana un pauc del dedins, e m’avisèri que sos turiferaires d’en cò mieu, los Solar, Girard, Camprós, Roqueta, i avián pas res comprés.
   Se n’èran pas donat la pena. Celebravan. Lo dictator tombèt. La represa de las amistats romanticas foguèt una iniciativa de Barcelona ont bufava un aire de liberacion. Se fondèt lo CAOC.
   Ne foguèri. Ne soi demorat " President d’onor a vida ", ai la medalha. Mas l’afar virèt al torisme e a la celebracion annadièira a Montsegur. Quicòm de pus chanut se preparava. Gràcia al remirable Joan Amorós, grelhèt lo projècte d’un Congrès comun. Ara l’Eurocongrès l’avèm fach, amb l’ajuda de la Generalitat e de Brussèlas, dobèrt a Narbona, clavat a Barcelona, amb qualques realizacions de remarca. Es qu’avèm capitat ? Una causa es segura ; qu’avèm pas bolegat Occitània. Per los Occitans, caps confles de França, Catalonha es demorada Espanha. E pr’aquò, lo moment èra favorable : pel primièr còp despuèi sèt cents ans, las doas sòrs èran en una meteissa familha : Euròpa.
   Del temps, Catalonha, la dels Jòcs Olímpics e del Congrès internacional de la Cultura, avançava, amb una traça d’occitanisme a la saqueta. La de l’autonomia entrepreniá lo camin cap a l’alargament d’aquela autonomia. Ara, soi segur de pas m’enganar : se pòt rencontrar de retards e de reculadas, mas la societat catalana va a l’independéncia. E los Occitans se gardan la tèsta francesa, tucles, especifics e cresençoses, en Republica corcossonada, mas sempre autoritària.
   Sembli d’èstre en contradiccion amb çò que vos donavi e me donavi d’esperanças dins ma primièira partida. Non pas ! Coma totes los Europèus, pus que maites, vivèm ara l’istòria a dos nivèls. Al nivèl del possible, del probable, del futur, subretot dins la pensada dels intellectuals liberats e dels entrepreneires coratjoses, sèm ja après lo trocejament de l’espaci en territòris, après las frontièiras e los Estats. Es aquí que las Euròregions son a se far, es aquí que los païses catalans e occitans se pòdon retrobar.
   Èra lo nivèl de nòstre Euròcongrès. Al nivèl del quotidian, es segur que, per d’ans encara, la massa ciutadana es embarrada dins un aparèlh d’Estats que s’apara en l’empresonant. La classa politica francesa tota viu e concèp a aquel segond nivèl. Es per aquò que concèp pas res. Son esterilitat es manifèsta. Los occitanistas an benlèu pas comprés que lor plaça es al primièr nivèl.
2. D’aquela reflexion naisson doas exigéncias que son contradictòrias en aparéncia e coexistentas en realitat. En reconeissent aquela dualitat, l’occitanisme es forcut, com o es totjorn estat, mas o es en conscciéncia clara.
   Aguèri recentament un escambi amb mos amics del POC sul projècte comun. Foguèri sensible a un acòrdi que respecheva mon ambicion maximala, e mai i portèsse totas las precaucions de l’accion concrèta. Viravan, aquestas, entorn de l’intencion d’una collaboracion amb l’esquèrra francesa. Ai l’impression que se sèm mal compreses. A aquela collaboracion, pòdi pas èstre contra. Sens ela, es l’isolament. Foguèt mon projècte del temps del C.O.E.A ; que nos menèt a èstre ausits al mens un moment al cimèl del debat estatal. Lo moment d’ara es favorable als politics que montan a l’assaut del poder. Perqu’o aprofechar pas tornar-mai ? Mas cal far la distincion entre los ans seissanta e setanta del sègle passat, ont se podiá pensar a una refondacion de França, e lo moment de uèi limitat, coma o disiái pus naut, per una fin segura, mas complicada e perilhosa de l’Estat.
   Aquò fa que nos donar l’audàcia d’intervenir amb d’idèas que traspassan las concepcions de nòstres companhs de camin. Los cal assegurar qu’avèm pas res contra las exigéncias practicas de la vida democratica coma es, de l’electoralisme, de las etapas necessàrias per far passar un projècte que las gents imaginan quitament pas. Çò que vòl dire que definir Occitània en "subjècte d’istòria" es la daissar dobèrta a l’evolucion, l’illimitacion, es pas la definir d’intrada fòra la situacion francesa. Es l’error que foguèt facha de la donar coma nacion amb la tòca d’independéncia estatala. Los nacionalistas occitans se cresián de la liberar, de fach metián una tanca.
   En Espanha, es pas çò parièr. Lo catalanisme a pogut e pòt encara far camin sus la paraula de " nacion " que i es pas exactament recebuda coma en França (e mai la drecha centralista dins l’afar de las autonomias se siá mesa a pensar francés). Lo problèma d’avenidor per nosautres es de rencontrar puèi Catalonha sus de situacions compatiblas... en Euròpa. Es la carta jogada per l’Euròcongrès. L’estatut de las "nacions sens estat" dins una bastison pòst-estatala es de nòstra competéncia istorica.
   En esperant e per l’exemple, acabi de rencontrar lo Rector de Montpelhièr, qu’es a far per l’occitan çò que cap d’occitanista faguèt pas jamai dins son Acadèmia, e esprovèri l’aise de parlar liure amb un òme de granda dobertura intellectuala sus un fons de complicitat biografica francesa. Es un tipe de rencontre vengut possible.
3. L’audàcia es pas son que un refolèri caracterial. Es un engatjament intellectual. Sus aquò volriái que l’occitanisme pensès un pauc a se. Es amenaçat despuèi lo Felibritge per sa situacion dins un país ipèr-centralizat ont la qualitat es popada per París amb un apètis golaud e sistematic. Las causas se son melhoradas despuèi qualques decennias e los progrèsses qu’a faches la vida de l’intellècte en " Província " rencontran la mediocrizacion parisenca tan vesedoira. Mas al sègle dètz-e-noven èra terrible e los felibres qu’anavan pas al Cafè Voltaire se fretar a l’aire de la capitala, demora-van a la clastra de las sotaprefecturas e de la "segonda division" de la vida nacionala. A aqueles que nos an laissat pasmens una òbra literària de valor, lor calguèt un coratge o un gèni excep-cional. Tant i a que, quand l’occitanisme apareguèt, dins los ans trenta del sègle XXen, denonciar la mediocritat felibrenca èra una obligacion. Max Roqueta i aponchèt sa pluma de polemista. Nèlli aprofechèt que Joë Bosquet aguès tirat París a Carcas-sona. La nòva poesia que se faguèt dins los quasèrns magres de Messatges se voliá de " primièira division " e anti-provinciala. OC se destriava aital del Gai Saber.
   Mas l’I.E.O. traversèt sas crisis e se despolhèt de sas doas valors princi-palas. Del costat dels creators escrivans, la manca essenciala que s’establiguèt foguèt la de la critica, que la revista OC aviá mantenguda ribon ribanha a travèrs sos cambiaments de responsables. Aital se poguèt pus saber l’escart entre la primièira e la segonda division. Coma, al prètz de subvencions publicas, i a ara pus ges d’escrivan occitan que conosca la tria editoriala, lo tirador dels manuscrits, los plasers o las injustícias de la cronica literària, sòrt comun dels escrivans en lengas dominantas, la creacion es per s’aconsomir sus un coissin d’autòsa-tisfaccion generala.
   Del costat de la recèrca scientifica, l’Institut d’Estudis perdeguèt los estudis. Aquò arribèt al moment just que l’Universitat se dobrissiá al domeni occitan, que de còlas professionalas se creavan, que lo creis de las sciéncias socialas aculhissiá nòstra existéncia e nòstres pensaments, e mai de metòdes nascuts en cò nòstre. I a que veire lo trabalh d’edicion e de congrèsses realizat per l’associacion internacionala d’E.O. per mesurar l’ample de l’escorrença d’intelligéncia que prenguèt lo vièlh organisme central entre 1976 e 1980. Sos fondators, pecaire ! avián pausat la conoissença coma regidoira de la Renaissença. Al contra, montava, dins un periòde de militança a tusta e buta, l’apologia d’un populisme ont l’analfabèta se fasiá mèstre de gramatica. Es çò qu’un tèxt de minoritat de l’epòca sonava una " mediocritat caparruda ". Podiá pas mancar : se reabilitava lo Felibritge, e se dessenhava ja lo moment ont, per lo cent cinquantenari d’aqueste, de septuagenaris, ancians enfants terribles, se plorarián dins lo pitre a Font-segunha de pas aver causit lo partit de las cigalas.
   Basta ! Devi reconóisser que, dins lo fornit occitanista d’ara, las vièlhas plagas s’oblidan e que del suicici se revèn. Empacha pas que nos defauta crudelament ara lo cervèl collectiu central ont la sciéncia rencontrariá l’accion, la reflexion l’engatjament, que pensariá l’occitanisme tot a l’auçada de sa responsabilitat d’istòria. Lo darrier còp que ne parlèri amb lo president de l’I.E.O, èra a Barcelona a la sortida de la mòstra magnifica " Trobadors i Càtars " qu’ocupava tot lo Musèu d’Història de Catalunya. Foguèt d’acòrdi, consent e prometeire. Espèri encara... Pareis que se refan los Estatuts. Seriá temps !
4. " Pensar l’occitanisme a l’auça-da de sa responsabilitat ", aquò se pòt pas far sens una ajuda de la conoissença dins son mestièr. La causa es facila ara. I a un domeni ont nòstra manca es grèva, e pasmens es un domeni provesit d’especialistas : los estudis economics. Dins los ans seissanta e setanta, li consacrèri una desena de libres. E se gaire d’occitanistas la legiguèron, La Révolution régionaliste foguèt fòrça espandida, revirada e per d’annadas de temps en bibliografia dins las Facultats e los Instituts d’Estudis economics. Contu-nhi dins mon exemple. Quand i a ja una desena d’ans, los presidents de las regions del Grand Sud recampats a Montpelhièr me demandèron d’apreparar un observatòri scientific de l’Euròmediterrèa, aguèri pas cap de dificultat a ramosar un quarantenat de geografs e d’economistas d’auta volada, que trabalhèron ensemble, e se lor trabalh a pas agut de seguida practica, es pas lor fauta. Le " Grand Sud " , primièr image d’espaci occitan, s’esvaliguèt dins las nivols politicas [1].
   Mas analisis ara son vièlhas. Lo colonialisme interior s’es cambiat en una situacion ont d’unes veson un " boom du Midi ". Mas d’aquela societat occitana nòva, nosautres, primièrs responsables virtuals, sabèm pas res de per nosautres. Es una caréncia intolerabla. Pensi doncas lo moment vengut de l’audàcia intellec-tuala que nos fariá cervèla d’Occitània, especialistas de la sintèsi dels estudis esparpalhats. Non pas sols, mas en ramosant totes aqueles qu’an ja la conoissença o l’apreparan.
   Aquestes son pas necessàriament los actors de l’occitanisme. Nosautres d’alhors o sèm pas sols. Es aquí lo picar de la dalha, coma se ditz en occitan georgic. Sèm pas res sens la societat per laquala nos engatjam. Es çò que nos ressarra en responsabilitat d’una categoria politica que comença a pena de se sentir existir, enropada qu’èra fins ara dins los drapets de la pensada centralista. Son los presidents de regions ; avisatz-vos que s’apreparan a revindicar lor drech de basa, qu’es la disposicion dels crèdits europèus que lor son acordats, e que l’escàndol francés fa passar per la decision parisenca [2]. Es signe que l’institucion prevista per Defferre ven adulta. Es bon signe per Occitània.
   Mas al mens tres presidents de regions occitanas son ara a preparar un plan comun de sostèn de nòstra lenga. O sabètz aquò ? Per tant, vos daissetz pas portar. Prenètz al mens una idèa en carga. Vos la disi en fin finala. En considerant totas las donadas de la situacion, que son fòrça cambiadas despuèi qualques ans, en considerant qu’una mena de simpatia al mens passiva nos enròda, qu’Occitània a tornat prene son nom e resistís pas pus a una reconquista al mens parciala de lenga, prenètz l’annada que ven coma tòca.

2007

Proclamem l’annada 2007 annada d’Occitània, operacion pas sonque d’estampèl publicitari (que lo cal tanplan), mas d’engatjament amb audàcia, amb ambicion, dins la reconstitucion d’una consciéncia collectiva. L’aveniment del " subjècte d’istòria " pòt passar per aquí. Totes ensemble pensem-i.
E doblidetz pas en camin vòstres elegits.

Robèrt Lafont

© Partit Occitan 2009 | Contact | Mentions légales | Plan du site