Archives de catégorie : Actu

Lo comol dels mandats, una passion francesa.

(Captura Vila de Pau)

Segon lo novèl locatari de Matignon, empachar un elegit de comolar las responsabilitats de parlamentari e d’executiu local es una « error », qu’es sinonim de « rompedura entre la basa de la societat francesa e dels mitans de poder ». Lo comol dels mandats crèa pas d’expèrts mas farga de notables. Noirís pas la democracia, alimenta lo clientelisme.

Lo non-comol favorisa el lo renovèlament del personal politic e contribuís (modèstament) a eradicar lo flèu dels « barons locals » pels quals lo monde vòtan pr’amor « an de contactes a París ». Ajuda tanben los elegits a se tornar centrar sus lors prioritats. D’aquesta passa, los afars corrents dels conciutadans paulins an pas la meteissa urgéncia que los dels nòstres conciutadans maoreses a la seguida del passatge de l’aurassa Chilo.

Pel Partit occitan, aquela particularitat plan francesa del comol dels mandats es lo simptòma de las dificultats qu’a la societat francesa a rompre lo ligam constrenhent amb lo poder central. Un elegit que dispausa de las competéncias e dels mejans sufisents per agir al dintre de sa collectivitat pòt perfèitament complir sas missions e demorar al contacte. Pas besonh dins aquel cas d’anar cercar de sosten a la Cort.

Partit Occitan, lo 17/12/2024

Lo francés es la nòstra lenga comuna, pas la nòstra lenga unica !

(Fòto de la plaça de la Republica e Elna – Palauenc05 CC)

Al cors de l’estiu de 2022, un quinzenat de comunas an modificat lor règlament interior, permetent especialament als conselhièrs municipals d’intervenir oralament en catalan. Meteissa causa per de deliberacions escritas somesas al vòte dels elegits. Dins un cas coma dins l’autre, la primautat del francés èra pas cap questionada, puèi que lo règlament impausava una revirada a cada còp. Mas ausir o legir una lenga dita « regionala » al dintre d’un conselh municipal, aquò èra ja tròp per d’unes.

La prefectura dels Pirenèus-Orientals s’es doncas afanada de far un recors graciós puèi d’atacar al tribunal administratiu de Montpelhièr, aqueste invalidant aquela modificacion del règlament per una decision tornada lo 9 de mai de 2023. Los elegits catalans an fait apèl, es doncas estat al torn de la cort administrativa d’apèl de Tolosa de se clinar sus aquel cas. Prenent sa decision lo 28 de novembre passat, la cort d’apèl a doncas decidit de confirmar lo jutjament del Tribunal Admnistratiu de Montpelhièr… Demostrant en passant l’intransigéncia de l’Estat per çò qu’es de l’usatge del sol francés coma lenga administrativa.

Segon los magistrats tolosans, la lei nimai enebís nimai autorisa « exprèssament los elegits d’un conselh municipal a s’exprimir dins una lenga regionala al cors de lors intervencions oralas davant aqueste conselh municipal ». A mai, l’ordenança de Villers-Coterêts « s’aplica pas qu’a las decisions de justícia e enebís pas tanpauc un tal usatge d’una lenga regionala al moment d’un conselh municipal ». Malgrat aquò, los jutges an demostrat (tornamai) lo costat decoratiu de l’article 75-1 de la Constitucion qu’a pas « creat cap de dret o libertat opausabla al profièit dels particulièrs o de las collectivitats territorialas e a pas, especialament, per mira d’amendrir la portada de l’article 2 ». Tornamai, los jutges administratius an doncas interpretat la lei amb la vision ultra-restrictiva impausada pel Conselh Constitucional e lo Conselh d’Estat. 

Lo Partit occitan, còsta Regions e Pòbles Solidaris, sosten los elegits d’Els Banys i Palaldà, Elna, Portvendres, Sant Andreu de Sureda e Tarerac dins lor luta per la reconeissença dels drets lingüistics. Aquestas an l’intencion de portar lo clam al Conselh d’Estat e que seriá pas lor « ultima cartocha« . Esperem qu’auràn pas a anar duscas a la Cort Europèa dels Drets de l’Òme (CEDH) per beneficiar d’un dret basic dins d’autras democracias pel mond.

Partit occitan lo 15/12/2024

Censurem lo centralisme !

Lo 4 de decembre après 20h, l’Assemblada nacionala a causit : 331 deputats an fait tombar lo govèrn Barnier pel biais de la mocion de censura depausada pel NFP.

Aquela serada es pas que l’abotiment logic de tres meses de longairinas de l’èx-primièr ministre, fasent de mai bon grat dalhar la camba cap a la dòna Le Pen.

Es tanben lo fracàs del dit « arc republican » a s’endevenir sus de sicuts pertocant l’ensemble dels ciutadans e qu’a ofèrt al public l’imatge d’un poder legislatiu incapable de far rampèl a l’executiu levat en lo menaçant de l’ultim recors a la censura.

Es enfin la soma dels actes d’un president indiferent e arrogant, semblant considerar l’exercici del poder coma una vulgara tele-realitat.

Pel Partit Occitan, lo presidencialisme e lo centralisme a la francesa meton l’ensemble de las ciutadanas e dels ciutadans a la mercé dels capricis d’unes. Coma o constatàvem ja en setembre quand arribèt Michel Barnier a Matignon, lo centralisme daissa TOT lo poder entre las mans d’un sol nivèl de decision.

Aquel sistèma es incapable de rebatar la diversitat e de crear una cultura del compromés qu’es indispensabla en democracia. La sola via de sortida per nosautres es la mesa en plaça d’una Republica federala dins la quala seriá donat de vertadièrs poders autonòmas a las regions.

Partit Occitan, lo 05/12/2024

Congrès de l’AMF : una denonciacion mai del centralisme !

L’associacion dels cònses de França denóncia lo centralisme e la volontat de l’Estat de far pagar lo deficit budgetari a las comunas. Mas fa d’annadas que los elegits locals se dison encolerats…e res càmbia pas.

Aquesta setmana se debana a Paris lo congrès de l’AMF ( associacion dels conses de França). l’AMF onsidèra que lo projècte de budget de l’Estat per 2025 se farà sus l’esquina de las comunas en rason dels estalvis que seràn faits en redusir de 5 miliards la moneda que serà donada a las comunas.

Per l’AMF seràn pas 5 miliards mas en realitat 11 miliards que seràn pres sus las divèrsas dotacions a las comunas. Per l’associacion es, a còp segur, una entrava a la creissença, a l’investiment e marcarà una degradacion mai dels servicis publics sens per aquò solucionar la crisi de las finanças publicas.

Los elegits de l’AMF demandan tanben que sián melhoradas las condicions de trabalh dels elelgits locals. Las vocacions començan de mancar. L’AMF demandarà al primièr ministre « una vertadièra descentralizacion ». Lo president de l’AMF, lo cònsol de Canas, explica que : « lo centralisme es costós e qu’entrava l’iniciativa locala ».

De segur son d’idèas que lo Partit Occitan pòt pas contestar. La necessitat de mai d’autonomia fiscala per las collectivitats, la denonciacion del centralisme son de causas que ditz lo Partit occitan dempuèi d’annadas.

Las divèrsas associacions d’elegits de las collectivitats territorialas daissan pas de far regularament de comunicats per denonciar lo centralisme e sas derivas.

Mas nos podèm interrogar sus l’eficacitat d’aquelas denonciacions. A cada decision de l’Estat per redusir los mejans de las collectivitats ( impòst remplaçat per una dotacion d’Estat, reduccion regulara de las dotacions …) s’ausisson de paraulas definitivas sul centralisme mas…las causas seguisson coma abans. Auràn la capacitat, e subretot la volontat, los elegits d’aquelas associacions per obligar lors partits que govèrnan a París a metre en causa lo centralisme ?

Tot aquò fa pas que refortir l’idèa que, per cambiar vertadièrament los rapòrts entre l’Estat central e las collectivitats, çò mai eficaç seriá que i aguèsse d’elegits pregondament convençuts que l’autonomia de las collectivitats es la via que nos cal seguir. Donc una reflexion dels occitanistas sus lor engatjament dins las eleccions municipalas de 2026 dins las nòstras comunas es necessària se volèm sortir de declaracions qu’an pas de seguida.

Los feminicides, n’i a pro !

A l’ora d’escriure aquelas linhas, son 122 feminicides que foguèron repertoriats. E malastrosament, o sabèm, aquela chifra evolucionarà encara d’aicí la fin de 2024… 122 femnas qu’an pas totjorn de nom dins los articles e reportatges que lor son consacrats… 122 femnas que foguèron tuadas en causa de lor genre… 122 femnas victimas d’un sistèma de poder que favorisa la banalisacion de las violéncias sexistas e sexualas atal coma lo murtre a caractèr misogine. Un sistèma de poder qu’espandís las violéncias als mainatges coma a las personas LGBTQIA+.

Las chifras parlan, e los feminicides son pas tan sovent d’agressions dins de parkings la nuèit coma nos o volrián far creire. Dins 91% dels cases, las victimas coneisson lor agressor (chifras 2019). Mai d’una femna de dos (53%, 2017) e mai de sièis jovas femnas de dètz dison aver ja estat victimas de secutament o d’agression sexuala al mens un còp dins lor vida (63%, ibid). Cada an en mejana, 213 000 femnas patisson de violéncias fisicas o sexualas, 29% d’entre elas an entre 18 e 29 ans (Sorsa : Nous Toutes).

Quitament se las causas avançan en dètz ans, amb un mai grand nombre de denonciacions (+98% entre 2017 e 2022) e especialament una diminucion leugièra dels feminicids conjugals (130 en 2017 contra 118 en 2022)… Aquela chifra sanglaçanta demòra tròp nauta e l’acompanhament de las victimas deu far l’objècte d’esfòrces suplementaris de la part de las fòrças de l’òrdre. Subretot quand las ditas victimas de feminicides avián ja fa part de la violéncia del conjunt o quand las violéncias se pòdon tanben cometre en linha. (Sorsa : Centre Hubertine Auclert). Se l’afar Gisèle Pélicot es uèi l’illustracion malcoranta de l’insecuritat de las femnas d’en pertot e en cò elas comprés, es tanben l’exemple d’un procediment qu’es anat duscas al procès contràriament als 86% de planhs per violéncias sexualas classificats sens seguida en 2024.

A la velha de la jornada internacionala per l’eliminacion de las violéncias faitas a las femnas (lo 25 de novembre), lo Partit occitan exprimís tota sa solidaritat e son sosten a las femnas victimas de violéncias de genre e las estructuras que s’esfòrçan d’eradicar aquel flèu. Dins sa volontat d’una societat benvolenta e apasimada, lo PÒc apèla los poders publics a renfortir los otisses d’informacion e de prevencion que dispausan… a començar per l’Estat que deu tornar sus sa diminucion de 10% del budget autrejat a la luta per l’egalitat òmes-femnas. Apèla tanben a una melhora formacion dels policièrs sus aquelas questions. Lo benestar, la securitat e la vida de la mitat de l’umanitat, aquò se barata pas !

Partit Occitan lo 18/11/2024

Èstre Occitanista ? De responsas multiplas.

L’engatjament tanben dèu èstre multiple e superar l’artificiala diferenciacion entre occitanisme dit politic e occitanisme dit cultural

A la question pausada aqueste dissabte 9 de noveme a Tolosa : « Qué vòl dire èstre occitanista en 2024 ? » las responsas foguèron multiplas e variadas. Totas e totes foguèron d’acòrd per dire que los intervenents de la jornada portèron fòrça matèria que permet de comprendre çò qu’es estat realizat pel passat e tanben tot çò que nos demòra de far.

La matinada comencèt per un agach sus las annadas 1960-1980 quand l’occitanisme semenèt las granas de tot çò que deviá espelir entre 1980 e 2000. Un occitanisme fòrça militant que « comptava pas sas oras, son energia e sa moneda ». Puèi venguèt lo moment de far lo punt sus l’escòla e l’ensenhament en general. Dos especialistas plan implicats dins l’ensenhament public e dins l’ensenhament associatiu (de l’occitan e en occitan ) venguèron dire que se tròban uei dins un contèxte plan diferent de çò qu’èra fa qualques annadas. Lo desvolopament d’escòlas, de corses, de filièras, es mai complicat, los obstacles nombroses.

Mas d’annadas d’experiéncia, de professors formats, de mainatges escoliats en occitan que son ara adultes, son per l’avenidor un potencial dels màgers. Çaquelà, de militants, d’engatjament ne calrà tojorn e encara, per superar las dificultats.

Cal tanben far de politica, participar a la vida de la ciutat, èstre ont se prenon las decisions per donar lo còp de man necessari a l’energia militanta. Es un pauc çò que sortiguèt de totes los debats de la jornada. De joves militants èran venguts dire lor caminament, lo perqué de lor engjatment occitanista. Un occitanisme rencontrat per de rasons divèrsas : la familha, un professor, un cambiament de region…las rasons e las motivacions son multiplas.

Puèi, concrètament, l’engatjament pòt desembocar sus un mestièr que permet una accion publica. Es çò que nos diguèron doas encargadas de mission que trabalhan o trabalhèron per de vilas e d’aglomeracions que donan una preséncia publica a la lenga (Baiona e Tolosa en aqueste cas).
Tanben l’engatjament es la volontat de far partatjar al mai grand nombre lo combat en favor de la lenga occitana. Èran venguts monde de La Passem, amb d’imatges e tanben de responsas pels que se demandavan coma s’organiza aquela corruda en favor de la lenga. De questions nombrosas tanben per saber cossí se poiriá ( e se poirà ! ) reprodusir aquela fèsta esportiva e populara a l’entorn de la lenga occitana e de la cultura a de novèls territòris.

Un dels moments importants de la jornada foguèt subretot la preséncia de Maria Vergés, la Sindica d’Aran. Ela que dirigís lo Conselh Generau d’Aran venguèt dire la realitat de son territòri. De segur la lenga i es oficiala mas sufís pas : « Una lei pòt pas sauvar ua lenga. Cau mei qu’aquò ! ». En Aran tanben cau de de volontarisme en tot. E tanben estar dins la gestion dels afars quotidians d’un petit territòri coma la Val d’Aran es s’encargar de tot çò que fa la vida de cada jorn : la santat, l’environament, lo torisme, l’economia. La lenga e la cultura son indispensablas diguèt Maria Vergés, mes es pas qu’una partida de l’engatjament que cal metre dins l’accion politica de cada jorn. « Que cau har çò que cau entà que las gents vivin miélher ! ». Donc que cau har politica tanben.

E sembla plan aquò la conclusion de la jornada. Las frontièras artificialas entre accion dita « culturala » e accion dita « politica » devon totjorn èstre superadas quand gaitam las realitats, e aquò fa de temps, quitament en tota l’istòria de l’occitanisme. Es per aquò qu’una iniciativa per les futuras eleccions municipalas serà benlèu la planvenguda e permetrà a mai d’occitanisme (e d’occitanistas) de dintrar dins la vida e los afars de la ciutat. Aquò per menar lo combat en favor de drets qu’oblidam tròp sovent que son tan legitimes coma d’autres. La jornada foguèt rica de rencontres e d’escambis. Desirem que de rencontres novèls espeliscan.

Être Occitaniste ? Des réponses multiples.

L’engagement aussi doit être multiple et dépasser la différenciation  artificielle entre occitanisme dit politique et occitanisme dit culturel

À la question posée ce samedi 9 novembre à Toulouse : « Que veut dire être occitaniste en 2024 ? » Les réponses furent multiples et variées. Toutes et tous s’accordent à dire que les intervenants de la journée ont porté beaucoup de matière à réflexion permettant de comprendre ce qui a été réalisé par le passé et aussi tout ce qu’il nous reste de faire.

La matinée s’est ouverte par un regard sur les années 1960-1980 quand l’occitanisme semait les graines de tout ce qui devait éclore entre 1980 et 2000. Un occitanisme très militant qui « ne comptait pas ses heures, son énergie et son argent ». Puis est venu le moment de faire le point sur l’école et l’enseignement en général. Deux spécialistes très impliqués dans l’enseignement public et dans l’enseignement associatif (de l’occitan et en occitan ) vinrent dire qui se trouvent aujourd’hui dans un contexte très différent de ce qu’il était il y a quelques années. Le développement d’écoles, de cours, de filières, est plus complexe, les obstacles nombreux… Mais des années d’expérience, de professeurs formés, d’enfants scolarisés en occitan maintenant adultes, sont pour l’avenir un potentiel majeur. Pour autant, des militants, de l’engagement, il en faudra encore et toujours pour surmonter les difficultés.

Il faut aussi faire de la politique, participer à la vie de la cité, être là où se prennent les décisions pour donner le coup de main nécessaire à l’énergie militante. C’est un peu ce qui est ressorti de tous les débats de la journée. Des jeunes militants étaient venus parler de leur cheminement, le pourquoi de leur engagement occitaniste. Un occitanisme motivé par des biais divers : la famille, un professeur, un changement de région… Les raisons et les motivations sont multiples.

Puis, concrètement, l’engagement peut déboucher sur un métier qui permet une action publique. C’est ce que nous ont expliqué deux chargées de mission qui travaillent ou ont travaillé pour des villes et des agglomérations qui donnent une présence publique à la langue (Bayonne et Toulouse dans ce cas).

De plus, l’engagement est la volonté de faire partager au plus grand je nombre le combat en faveur de la langue occitane. Des organisateurs de la course La Passem, images et vidéos à l’appui, sont venus présenter leur action et aussi des réponses à celles et ceux qui se demandent comment s’y prendre pour mettre sur pied une course en faveur de la langue. De nombreuses questions aussi pour savoir comment on pourrait (et pourra !) reproduire cette fête sportive et populaire autour de la langue occitane et de la culture sur de nouveaux territoires.

Un des moments importants de la journée fut surtout la présence de Maria Vergés, la Sindica d’Aran. Elle qui dirige le Conselh Generau d’Aran est venue dire la réalité de son territoire. Bien entendu la langue y est co-officielle mais cela ne suffit pas : « Une loi ne peut pas sauver une langue. Il en faut plus que cela ! ».

En Aran aussi, il faut du volontarisme en tout. En outre, gérer les affaires d’un petit territoire comme le Val d’Aran c’est se charger de tout ce qui fait la vie quotidienne : la santé, l’environnement, le tourisme, l’économie. La langue et la culture sont indispensables dit Maria Vergés, mais ce n’est qu’une partie de l’engagement qu’il faut consacrer à l’action politique de chaque jour. « Il faut faire le nécessaire pour que les gens vivent mieux ! ». Il faut donc aussi faire de la politique.

Cela semble être une bonne conclusion de la journée. Les frontières artificielles entre action dite « culturelle » et action dite « politique » doivent toujours être dépassées quand nous regardons la réalité en face, et cela depuis  longtemps, même durant toute l’histoire de l’occitanisme. C’est pour cela qu’une initiative pour les futures élections municipales sera peut-être bienvenue et permettra aussi à l’occitanisme (et aux occitanistes) d’entrer dans la vie et les affaires de la cité… Et tout cela pour mener le combat en faveur de droits dont nous oublions trop souvent la caractère tout aussi légitime que d’autres. La journée a été riche de rencontres et d’échanges. Souhaitons que de nouvelles rencontres de cette nature voient le jour. 

Soutien aux radios associatives !

Le Partit Occitan soutient la demande des radios associatives qui seraient les premières victimes de la réduction du budget des médias, si cela se confirmait. 

Le FSER (Fonds de Soutien à l’Expression Radiophonique) serait amputé de 35%, soit 10 millions d’euros. Ce fonds est une partie importante du financement du secteur des radios associatives qui sont plus de 700 en France. 

La perte de cette source de financement signifie la disparition d’emplois en nombre important. Ce qui fragilisera une bonne partie de radios associatives qui ont besoin, de la présence de professionnels pour fonctionner. 

Ces radios maillent nos territoires, entretiennent la pluralité et font un travail majeur en direction de la diversité culturelle et la diversité des opinions. Pour nous, ces radios sont souvent le seul lieu d’expression de la langue occitane en raison du refus du service public de donner plus de place à l’occitan. 

À nouveau, il s’agit d’une action qui touchera l’occitan et toutes les langues minorisées. La disparition d’une partie de ces radios se fera au seul profit de grands groupes médiatiques dont la concentration est déjà trop importante. Les fréquences de radio sont un bien commun. Les abandonner au seul marché est une attaque supplémentaire contre la liberté d’expression. 

Partit Occitan 17/10/2024

La fugida endavant de Netanyahou

Fàcia a l’extension de la guèrra, al denegament dels drets umans, los Palestinians an mai dret que sempre a un Estat palestinian, los Israelians a una democratisacion vertadièra de lor politica. Aquí es la clau de la patz dins aquela region e dins lo monde.

Es amb una preocupacion crescuda que lo Partit Occitan e l’opinion publica mondiala assistisson, impoissents, a las consequéncias dramaticas del chaple del 7 d’octobre de 2023 volgut pel Hamas. Aquelas consequéncias, las avèm denonciadas. Assistissèm uèi a l’extension, pel govèrn d’extrèma-dreta d’Israèl d’una intervencion militara sens contrapartida. Sa rebecada disproporcionada a fait mai de 40 000 mòrts dins la benda de Gazà dont un quart de mainatges, sens comptar los milierats de desapareguts, nafrats o invalides.

La fugida endavant de Netanyahou s’espandís uèi a l’ensemble de l’Estat libanés, guinhant sens distinccion las milícias chiitas e las populacions civilas. Pasmens, l’exòde repetit del nòrd al sud de Gazà (2 milions de desplaçats gazaoís) e lo d’un milion de libaneses fan pas flaquir l’intervencion militara israeliana, denegant tot respècte dels drets internacionals e lo de las populacions civilas.

Pasmens podèm pas amudir lo fait que, fàcia a la faiçon inacceptabla que Netanyahou fa sa guèrra, se tròban d’organizacions politicas e militaras e quitament d’Estats (Iran, Siria) qu’empusan lo conflicte e encoratjanl’extension del conflicte per de messatges fanatics. Aqueles Estats, aqueles grops se trufan del patiment dels palestinians e dels libaneses coma se trufan de la democracia e dels drets umans. 

Las consequéncias politicas d’aquela guèrra a l’Orient-Pròche trespassan un conflicte localisat dont l’origina es la negacion d’una solucion politica : la reconeissença d’un Estat palestinian dins l’encastre dels acòrds de Camp David (1967) e d’Òslo (1993). 

La politica coloniala del govèrn israelian actual deu èsser condemnada concretament per las instàncias internacionalas : après de simplas presas de posicion, se devon donar los mejans d’arrestar lo nestejatge etnic e l’accaparrament de las tèrras pels colons israelians en Cisjordania.

Aquela guèrra trespassa la question dels interèsses particulièrs dels Estats de l’Orient-Pròche e la dels interèsses pròpres dels Estats occidentals. Aquel conflicte a pas per mira que lo manten de Netanyahou al poder. S’inscriu dins un contèxte mondial a las consequéncias pesugas ont los conflictes « locals » meton en dangièr la patz del monde. 

Lo Partit Occitan rapèla que lo sol principi d’autodeterminacion es indefugible e que permet a totes los pòbles de far conéisser lor dret a existir. Fàcia a l’extension de la guèrra, la question palestiniana deu pas èsser doblidada : es pas la font dels conflictes dins aquela region del monde mas la solucion. 

Partit Occitan lo 07/10/2024

Lo movement occitan en camin

Lo 9 de novembre vos prepausam de far un bilanç del camin fait pel movement occitan, jos totas sas formas. Nòstre objectiu es de donar la paraula als que fan d’accions ara en 2024. 

Es a partir de 1980 que foguèron fargadas las aisinas màgers que foncionan uèi, que siá dins lo domèni de l’escòla, de la creacion culturala, dels mèdias, de l’edicion mas tanben de l’accion politica. 

Abans, una generacion aviá preparat lo terrenh e aviá pausat las basas. 

Puèi, per lo començar de las annadas 2000, se dubriguèt una etapa novèla e d’eveniments importants ajudèron al desvolopament del movement occitan. Se creèron d’aisinas novèlas e se desvolopèt un professionalisme dins de sectors divèrses. 

Ara una generacion novèla a pres en man las operacions, a son biais. Cossí vei l’avenidor aquela generacion ? Quina concepcion de l’accion pòrta ? Ont ne sèm ? Quin camin es estat fait ? Quin camin demòra de far ? 

Lo 9 de novembre vos convidam a participar a aquel punt d’etapa, a soscar a tot çò que foguèt realizat e veirem coma farem per contunhar lo trabalh començat, tots amassa. 

Le document à télécharger

Un constat inquietant per la democracia

Un govèrn se fa d’en naut, sens tenir compte de las resultas de las legislativas anticipadas.

Lo Partit occitan constata que lo govèrn recentament constituït es fòrça  marcat a dreta. Las orientacions seràn donadas pel primièr ministre dins sa declaracion de politica generala ; mas la preséncia de ministres, radicals sus d’unes tèmas, nos fa pensar que las orientacions riscan d’èstre fòrça contràrias a nòstra vision : social, economia, ecologia, descentralizacion, cultura, escòla, sens parlar del règlament urgent de las crisis que coneisson mai d’un territòri ultra-marin.

Constatam que las institucions mòstran clarament que lo centralisme es un blocatge per la democracia.

Lo sistèma centralizat permet a l’extrèma-dreta de jogar un ròtle de pression sus una classa politica qu’a pas briga la cultura del compromís. L’extrèma-dreta a fait dintrar sos elements de lengatge dins una gran partida dels mèdias e de la classa politica.

De partits an « vendut » a l’opinion l’idèa d’un front republican, per empachar l’arribada de l’extrèma dreta al poder, mas an pas donat de seguida. 

Lo debat politic es polluit per l’eleccion presidenciala. L’obsession de 2027 tòca la màger part dels partits. Es mortala per la democracia. I aurà pas ni d’òme providencial ni de femna providenciala. 

Vesèm que lo centralisme es paralizant  quand de decisions ministerialas e govèrnamentalas son pas presas. Lo centralisme daissa TOT lo poder entre las mans d’un sol nivèl de decision.

L’abséncia de poders donats a las collectivitats fa que tot bascula d’un còp d’un costat o de l’autre. I a pas ni contrapoders ni contrafuòcs. Ne sèm al moment que nosautres, autonomistas, predisèm dempuèi de temps a saber lo punt quand l’ipercentralizacion ven un perilh per la democracia.

La situacion actuala es un terrenh qu’ajuda l’extrèma-dreta a banalizar sas idèas e sa preséncia dins las institucions.

Constatam que lo president de la Republica a jogat un ròtla perniciós a l’òra de prendre la decision de la dissolucion e pendent tot lo periòde que ven de s’escórrer.

Lo sistèma es incapable de revertar la diversitat e de crear una cultura del compromís qu’es indispensabla en democracia. La sola via de sortida es per nosautres la mesa en plaça d’ua Republica federala.